İnsanın yaradılışı.

Bismillahi Rəhmani Rəhim

 
     3-1- İNSANIN YARADILIŞI .

  Allahu Təala insanı kainatın ən üstün varlığı olaraq öz qatında yaratdı, Qur' anı Kərimində buyurur ki;

  38/SAD-71: İz kalə rabbikə lil məlaikəti əni xaliqin bəşərən min tin(tinin).

  Rəbbin mələklərə: "Şübhəsiz ki Mən, tindən (nəmli torpaqdan, palçıqdan) bir insan yaradacağam." demişdi.

  32/SƏCDƏ-7: Əlləzi ahsansaya kulli şəyin halakahu və bədəə halkal insani min tin(tinin).Ki O, hər şeyin yaradılışını ən gözəl edən və insanı yaratmağa, ilk dəfə tindən (nəmli torpaqdan) başlayandır.

  15/HİCR-26: Və lə kad halaknəl insana min salsalin min haməin məsnun(məsnunin).

  And olsun ki; Biz insanı, "haməin məsnun olan salsalindən" (standart insan şəkli verilmiş və orqanik çevrilməyə uğramış salsalinden) yaratdıq. Görülür ki insan "indi ilahi"də, tiyn və ya salsalin adı verilən bir palçıqdan yaradılmışdır. Əvvəl Allahu Zülcəlal Hz. ona şəkil verdi, sonra onu insan olaraq dizayn etdi. İnsana palçıqdan ilk şəkil verilməsiylə, insan mahiyyətində dizaynı arasında çox uzun zaman keçdi. Ən sonunda bütün üzvləriylə dizayn edilən insan, özünə nəfs və ruh verilərək canlandırıldı. Həm də yer üzünün xəlifəsi olaraq canlandırılıdı. İnsan yer üzünün xəlifəsi, hökmdarı olaraq yaradıldı. Və bütün mələklərə və cinlərə Adəmə ə.s. səcdə etməsi əmr edildi. Aşağıdakı ayəti kərimələr bu mövzulara işıq tutmaqdadır.

  20/TAHA-30: Haruna ahı. Qardaşım Harun.

  15/HİCR-29: Fə izə səvvəytuhu və nəfahtu fihi min ruhi fəkau ləhi sacidin(sacidinə).

 Artıq onu dizayn edib, içinə ruhumdan üflədiyim zaman, dərhal ona səcdə edərək yerə bağlanın!

  32/SƏCDƏ-9: Summə səvvahu və nəfəha fihi min ruhihi və cəalə ləkumus səma vəl əbsarə vəl əf'idəh(əfidətə), kalinən ma təşkurun(təşkurunə).

  Sonra (Allah), onu dizayn etdi və onun içinə (vəchin, fiziki bədənin içinə) ruhundan üfürdü və sizlər üçün səmi (eşitmə həssası), basar (görmə həssası) və fuad (idrak etmə həssası) etdi. Nə qədər az şükr edirsiniz.

3-2- ADƏM ƏLEYHİSSALAMA SƏCDƏ.

  Yuxarıdakı ayəti kərimələrdə açıqlandığı kimi Rəbbimiz yaradış zəncirinin son halqasında və öz qatında ən çox sevdiyi məxluqu olan insanı yaratmışdır. Hər şey insan üçün yaradılmışdır. Necə ki Rəbbimiz daha əvvəl yaratdığı Cin və Mələklərə Adəmə səcdə edin, deyə əmr buyurur. İblis, yəni şeytan Adəmə (ə.s) səcdə etmədi.

  7/Ə'RAF-11: Və ləkad halaknakum summə savvərnakum summə kulna lil məlaikətiscudu li adəmə fə səcədu illa iblis(iblisə), ləm yəkun minəs sacidin(sacidinə).

  Və and olsun ki; sizi Biz yaratdıq. Sonra sizə surət (şəkil) verdik. Sonra mələklərə: "Adəm (ə.s)a səcdə edin." dedik. İblis xaric, səcdə etdilər. O, səcdə edənlərdən olmadı.

  7/Ə'RAF-12: Kalə ma mənəakə əllə təscudə iz əmərdik(əmərdiyə), kalə ənə hayirin minh(minhu), halaktəni min narin və halaktəhu min tin(tinin).

   (Allahu Təala) belə buyurdu: "Sənə (səcdə etməyi) əmr etdiyim zaman, səni səcdə etməkdən məhrum edən nədir?" İblis: "Mən ondan xeyirliyəm, məni atəşdən və onu nəmli torpaqdan (palçıqdan) yaratdın." dedi.

  7/Ə'RAF-13: Kalə fəhbit minha fə ma yəkunu ləkə ən tətəkəbbərə fiha fahruc innəkə minəs sagirin(sagirinə).

 (Allahu Təala): "Elə isə oradan en! Artıq orada sənin qürurlanmağın olmaz. Dərhal oradan çıx. Şübhəsiz ki, sən alçaqlardansan." buyurdu. İblis, Allahdan tələbdə var. Qiyamət gününə qədər hayy olmağı Allahdan diləyir.

  7/Ə'RAF-14: Kalə ənzırni ələ yəvmi yub'asun(yub'asunə).

   (Şeytan): "Bəas gününə (diriləcəyimiz günə, qiyamət gününə) qədər mənə icazə (möhlət) ver." dedi.

  7/Ə'RAF-15: Kalə innəkə minəl munzarin(munzarinə).

  (Allahu Təala): "Şübhəsiz ki sən icazə (möhlət) verilənlərdənsən." buyurdu.

  7/Ə'RAF-16: Kalə fə bima agvəytəni lə ak'udənnə ləhim sıratəkəl mustəkim(mustəkimə).(İblis): "Bundan sonra, məni azdırmağın səbəbiylə, mütləq Sənin Sırati Mustakiminə onlara qarşı (mane olmaq üçün) oturacağam." dedi.

  7/Ə'RAF-17: Summə lə atiyənnəhum min bəyni əydihim və min halfihim və an əymanihim və an şəmailihim, və la təcidu əksərəhum şakirin(şakirinə).

  Sonra, əlbəttə onlara, önlərindən, arxalarından, sağlarından və sollarından gələcəyim və onların çoxunu şükr edən görməyəcəksən. Demək olar ki, iblis insanların çoxunu yoldan çıxaracaq. Yalnız şükr edənlər, yəni hikmət sahibləri onun dəlalətindən tam bəri olub, dəlalətə düşmürlər. Hidayətə çatanlar dəlalətdən xilas olurlar. Amma ixlasa qədər şeytan onların üzərindəki zülməni təlqinini davam etdirir.

  Onun üçün dəlalətdən tam xilas olma halı ixlasda meydana gələ bilir. İxlas sahibləri şükr addımındadır. Bu eyni zamanda hikmət sahibi olmaqdır. Buradakı şükr sahibləri özlərinə hikmətin öyrədildiyi kəslər olur. Rabbbimiz bunu Qurani Kərimdə Loğman Surəsinin 12-ci ayəsində belə açıqlayır.

  31/LOĞMAN-12: Və ləkad atəyna lukmanəl hikmətə ənişkur lilləh(lilləhi), və mən yəşkur fə innəma yəşkuru li nəfsih(nəfsihi), və mən kəfərə fə innəllahə ganiyyun hamid(hamidun).

  Və and olsun ki Loğmana hikmət verdik ki, Allaha şükr etsin. Və kim şükr etsə, o təqdirdə yalnız öz nəfsi üçün şükr edər. Və kim söysə (inkar etsə), o təqdirdə şübhəsiz ki Allah; Ganidir (kimsənin şükrünə ehtiyacı yoxdur), Hamiddir (həmd edilən).

  2/BƏQƏRƏ-269: Udul hikmətə mən yəşau, və mən yu'təl hikmətə fə kad utiyə həyran kəsrə(kəsərən), və ma yəzzəkkəru illa ulul əlbab(əlbabi).

  (Allah) hikməti dilədiyinə verər. Kimə hikmət verilmişsə beləcə ona çox xeyr verilmişdir. Və ulul əlbabdan başqası təzəkkür edə bilməz.

3-3- ADƏM ƏS. VƏ HƏVVANIN SƏHVİ .

  Adəm (ə.s) Cənnətdən itaətsizlik səbəbiylə dünyaya endirilmişdir. Aşağıdakı ayəti kərimələr bu mövzuyla əlaqədardır.

  7/Ə'RAF-19: Və ya adəmuskun əndə və zəvcukəl cənnətə fə kula min haysu şiydimə və la takrəba hazihiş şəcərədə fə təkinə minəz zalımın(zalımına).

  Və ey Adəm! Sən və arvadın cənnətdə yerləşin (oturun) sonra da, dilədiyiniz yerdən yeyin. Və bu ağaca yaxınlaşmayın. O zaman (yaxınlaşsanız ikiniz) zalımlardan olarsınız.

  20/TAHA-118: İnnə ləkə əllə təcua fiha və la dara.

  Şübhəsiz ki sənin üçün orada (cənnətdə) acmaq və çılpaq qalmaq yoxdur.

  20/TAHA-119: Və ənnəkə la tazməu fiha və la tadha.

  Və şübhəsiz ki sən, orada susamazsan və (istidən) yanmazsan.

  20/TAHA-117: Fə kulna ya adəmi innə həzzə aduvvun ləkə və li zəvcike fə la yuhricənnəkuma minəl cənnəti fə təşka.

  Bunun üzərinə, (Adəm ə.s) dedik: "Ey Adəm! Şübhəsiz ki bu (şeytan), sənin üçün və arvadın (yoldaşın) üçün düşməndir. Sonra çəkinin (diqqət yetirin ki) sizin ikinizi (də) cənnətdən çıxarmasın. O zaman şaki olarsınız.

  20/TAHA-20: Fə əlkaha fə izə hiyə hayyətun təsə.

  Beləcə onu atdı. O zaman o, sürətlə hərəkət edən (qaçan) bir ilan olmuşdu.

  20/TAHA-21: Kalə huzha və la təhaf sə nuiduha sirətəhəl ula.

  "Onu alə və qorxma! Onu ilk surətinə (vəziyyətinə) çevirəcəyik." dedi. Bunun üzərinə Adəm ilə arvadı ondan yeddilər. Dərhal utanılacaq yerləri gözlərinə göründü. Üzərlərinə Cənnət yarpağını yapışdırmağa başladılar. Adəm Rəbbinə qarşı gəldi matləbinə çata bilmədi.

  7/Ə'RAF-22: Fədəllahuma bi kurur(kururun), fə ləmma zakaş şəcərədə bədət ləhimə səv'atuhuma və tafika yahsıfani ələyhimə min varakıl cənnəh(cənnəti), və nadahuma rabbuhuma ə ləm ənhəkuma an tilkuməş şəcərə idi və əkil ləkuma innəş şəytana ləkuma aduvvun mubin(mubinun).

  Beləcə o ikisini aldadaraq liderlik (öndərlik) etdi. Ağacdan dadınca (meyvəsini yeyincə) ayıb yerləri özlərinə göründü (ortaya çıxdı) və üzərlərinə cənnət yarpaqları yapışdırmağa başladılar və Rəbləri (ikisinin Rəbbi), ikisinə belə səsləndi: "Sizin ikinizi bu ağacdan nəhy etmədimmi (qadağan etmədimmi)? Və sizin ikinizə, şübhəsiz ki şeytan açıq-aşkar düşməndir." demədimmi?

  7/A'RAF-23: kalə rabbəna zaləmna ənfusəna və ən ləm tagfirləna və tərhamna lə nəkunənnə minəl hasirin(hasirinə).

  İkisi belə dedi: "Rəbbimiz, biz nəfslərimizə zülmətdik, əgər Sən bizə bağışlama və rəhmət etməzsənsə, biz mütləq hüsrana uğrayanlardan olarıq.

  20/TAHA-115: Və ləkad ahidna ələ adəmə min kablu fə nəsiyə və ləm nəcid ləhi əzmə(azmağın).

  Və and olsun ki Adəm (ə.s)ə əhd verdik, lakin o unutdu. Və onu, əzmli tapmadıq.

 3-4- ADƏM Ə.S. YER ÜZÜNƏ ENMƏSİ.

 7/Ə'RAF-24: Kaləhbitu baydığım li ba idin aduvv(aduvvun), və ləkum fil'ardı mustəkarrun və əmtəənin ələ hin(hinin).

  (Allahu Təala): "Bir-birinizə düşmən olaraq enin! Sizin üçün yer üzündə bir müddətə qədər qalma (yerləşmə) və dolanma vardır (sizə təqdir edildi)." buyurdu.

 7/Ə'RAF-25: Kalə fiha tahyəvnə və fiha təmutunə və minha tuhrəcun(tuhrəcunə).

  Allahu Təala: "Orada yaşayarsınız və orada ölərsiniz və oradan çıxarılarsınız." buyurdu. Rəbbimiz Adəm nəsilinin hamısının yer üzünə enməsini istəmiş.

 2/BƏQƏRƏ-38: Kulnahbitu minha cəmiyə(cəmian), fə imma yə'tiyənnəkum minni hudənfə mən tebia xudaya fə la havfun ələyhim və la hum yahzənun(yahzənunə).

  Biz dedik ki: "Hamınız oradan (aşağıya) enin. Məndən sizə mütləq hidayət gələcəkdir. O zaman kim hidayətimə tabe olsa, artıq onlara qorxu yoxdur və onlar qəmli olmazlar."20/TAHA-123: Kaləhbita minha cəmian baydığım li ba idin aduvv(aduvvun), fə imma yə'tiyənnəkum minni hudən fə mənittəbəa hudaya fə la yadıllu və la yəşka.

  (Allahu Təala belə) dedi: "İkiniz oradan (aşağı) enin! Hamınız (şeytan və siz), bir-birinizə düşmən olaraq. Bundan sonra Məndən sizə mütləq hidayət gələcək. O zaman kim hidayətimə tabe olsa artıq o, dəlalətdə qalmaz və şaki olmaz.

  20/TAHA-124: Və mən arada an zikri fə innə ləhi maişətən dankən və nahşuruhu yəvməl qiyaməti əmma.

  Və kim Mənim zikrimdən üz çevirsə, o təqdirdə mütləq onun üçün çətinlikli bir dolanışıq (həyat) vardır. Və qiyamət günü onu, kor olaraq haşredeceğiz.

  7/Ə'RAF-26: Ya məni adəmə kad ənzəlna ələykum libasən yuvari səv'atikum və rişa(rişaən) və libasut təqva zalikə hayir(hayirin), zalikə min ayatillahi ləalləhum yəzzəkkərun(yəzzəkkərunə).

  Ey Adəmoğulları! Sizlərə ayıb yerlərinizi gizləyib örtəcək paltar və bəzənəcək şeylər (paltar) və təqva paltarını endirdik. Bu daha xeyirlidir. Məhz bu Allahın ayələrindəndir. Beləcə onlar təzəkkür edərlər.

  7/Ə'RAF-27: Ya məni adəmə la yəftinənnəkumuş şəytanı kəma ahrəcə əbəvəykum minəl cənnəti yənziu ənhimə libasəhuma li yuriyəhuma səv'atihima innəhu yərakum huvə və kabiluhu min haysu la tərəvnəhum inna cəalnəş şəyatinə övliyaya lilləzinə la yumunun(yumununa).

  Ey Adəmoğulları! Şeytan, sizin valideynlərinizi (ana və atanızı), onların ayıb yerlərinin görünməsi üçün paltarlarını soyaraq, cənnətdən çıxardığı kimi əsla sizləri də fitnəyə salmasın. Şübhəsiz ki; o və onun qəbiləsi (birliyi), sizin onları görə bilməyəcəyiniz yerdən sizi görərlər. Şübhəsiz ki; Biz şeytanları mömin olmayanlara dost etdik.

  7/Ə'RAF-35: Ya məni adəmə imma yə'tiyənnəkum rusulun su samurum yəkussunə ələykum ayati fə mənittəka və asləha fə la havfun ələyhim və la hum yahzənun(yahzənunə).

  Ey Adəmoğulları! Sizin içinizdən, sizə ayələrimi izah edən (hekayə edən) rəsullar gəldiyi zaman, bundan sonra kim təqva sahibi olar və nəfsini islah etsə (nəfs təmizliyi etsə), artıq onlara qorxu yoxdur. Və onlar qəmli olmazlar.

3-5- İNSAN BOŞUNA YARADILMAMIŞDIR.

 Uca Rəbbimizin hər şeyi yaratmasında bir hikmət vardır. İnsan isə varlıqlar arasındakı ən üst nöqtədədir. Elə isə əbəslə məşğuliyyət etməyən Allahın insanı boşuna yaratması düşünülə bilərmi? Allahu Təala, Qurani Kərimin Qiyamə Müddətinin 36-cı ayətində buyurur ki;

  75/QİYAMƏ-36: Ə yahsəbulunsanı ən yutrəkə suda(sudan).

  İnsan başıboş (məsuliyyətsiz) buraxılacağınımı zənn edir?

  23/MU'MİNUN-115: Ə fə hasibtum ənnəma halaknakum Abəsənsə və ənnəkum iləyna la dövr tərəfindənin(turcəunə).

  Elə isə Bizim, sizi əbəs olaraq (boş yerə) yaratdığımızı və Bizə çevirilməyəcəyinizimi zənn etdiniz?

  38/SAD-27: Və ma halaknəs səmaya vəl arda və ma bəynəhuma batilə(qərblən), zalikə zannulləzinə kəfəru, fə vəylun lilləzinə kəfəru minan nar(narı).

  Və səmanı, ərzi və ikisi arasındakı şeyləri batil (boşuna) yaratmadıq. Bu, inkar edənlərin zənnidir. Artıq atəş səbəbiylə (əzab ediləcəkləri üçün) inkar edənlərin vay halına.

 3-6- HƏR ŞEY İNSAN ÜÇÜN YARADILMIŞDIR.

  2/BƏQƏRƏ-29: Huvəlləzi halaka ləkum ma fil ardı cəmian summəstəva iləs səmasi fə səvvahunnə səbə səmavat(səmavatın), və huvə bi kulli şəyin alim(alimin).

  O (Allah) ki, yer üzündə olanların hamısını sizin üçün yaratdı. Sonra (qüdrət və iradəsiylə) göyə yönəlib, onları da yeddi (qat) göy olaraq təşkil etdi. Və o, Alimdir (hər şeyi ən yaxşı biləndir). Allahu Təala insanı kainatın ən üstün varlığı olaraq yaratmışdır. ayəti kəriməsində;

  45/CASİYƏ-13: Və sahharə ləkum ma fis səmavatı və ma fil ardı cemian minh(minhu), innə fi zalikə lə ayatin li qövmün yətəfəkkərun(yətəfəkkərunə).

  Və göylərdə və yerdə olanların hamısını özündən (bir lütf olaraq) sizə musahhar (əmrə amade) etdi. Şübhəsiz ki bunda, təfəkkür edən bir qövm üçün mütləq ayələr (ibrətlər) vardır. Madam ki, insandan başqa hər şey insan üçün yaradılmışdır. Elə isə insan Allah Qatında ən çox sevilən məxluqdur. Uca Rəbbimiz insanı ən çox sevdiyindən onu yer üzünün hökmdarı olaraq yaratmışdır.

  2/BƏQƏRƏ-30: Və iz kalə rabbukə lil məlaikəti əni cailun fil ardı halifəh(halifətən), kalu ə təc'alu fiha mən yufsidu fiha və yəsfikud dəmə(dəməyə), və nahnu nusəbbihu bi hamdikə və nukaddisu lək(ləkə), kalə əni aləmi ma la dələmin(dələminə).

  Və Rəbbin mələklərə: "Şübhəsiz ki Mən yer üzündə bir xəlifə edəcəyəm." demişdi. (Mələklər də): "Orada fəsad çıxaracaq və qan tökəcək birinimi yaradacaqsan? Biz Səni, həmd ilə təsbeh və səni takdis edirik." dedilər. (Rəbbin də): "Şübhəsiz ki mən, sizin bilmədiklərinizi bilərəm." buyurdu.

3-7- İNSAN ALLAH ÜÇÜN YARADILMlŞDlR.

Allahu Təala da hər şeyi insan üçün yaratdığını lakin insanı da özü üçün yaratdığını aşağıdakı ayəti kərimələrdə bəyan buyurur;

  2/BƏQƏRƏ-156: Əlləzinə izə əsabəthum müsibətin, kalu inna lilləhi və inna iləyhi racinin(racininə).

  Onlar ki, özlərinə bir müsibət isabət etdiyi zaman: "Biz şübhəsiz ki Allah için (Ona çatmaq və təslim olmaq üçün yaradıldıq) və şübhəsiz Ona dönəcəyik (çatacağıq)." deyərlər. Başqa bir ayəti kəriməsində də ən çox xoşbəxt olmasını istədiyi bu məxluqunun yaradılış məqsədini açıqlayarkən belə buyurur ;

  51/ZARİYAT-56: Və ma halaktul cinnə vəl insə illa li ya'budun(ya'buduni).

  Və Mən, insanları və cinləri (başqa bir şey üçün deyil, yalnız) Mənə qul olsunlar deyə yaratdım.

3-8- RUH, NƏFS VƏ FİZİKİ BƏDƏN.

 İnsan dediyimiz bu varlıq Allahu Təala Hz. nin ən üstün və ən sevimli məxluqu olduğu üçün, Allahu Təala bu məxluqunun xoşbəxtlik içində, səadət içində olmasını diləyir. Bunun üçün onu, o günə qədər yaratdığı varlıqlardan dəyişik şəkildə yaratmış. Çünki insanın üç ayrı cəsəddən meydana gəldiyini görürük. Kainat üzərində üç ayrı cəsəddən ibarət olan başqa bir varlıq heç yaradılmadı. Yaradılması da söz mövzusu deyil. Hicr Surəsinin 26-cı ayəti kəriməsində fiziki bədənimizin torpaqdan yaradıldığını,

  15/HİCR-26: Və lə kad halaknəl insana min salsalin min haməin məsnun(məsnunin).

  And olsun ki; Biz insanı, "haməin məsnun olan salsalindən" (standart insan şəkli verilmiş və orqanik çevrilməyə uğramış salsalindən) yaratdıq.

  91/ŞƏMS-7: Və nəfsin və ma səvvaha.

Nəfsə və onu (7 addımda ahsansaya çevriləcək şəkildə) səvva edənə (dizayn edənə) (and olsun).

  6/ƏN'AM-98: Və huvəlləzi ənşəəkum min nəfsin vahıdətin fə mustəkarrun və mustəvda'(mustəvdaun), kad fassalnal ayati li qövmün yəfkahun(yəfkahunə).

  Sizi bir tək nəfsdən (Adəm (ə.s)dan) yaradan və beləcə (sizin üçün) qərarlı bir qalma yeri (fiziki bədənimiz üçün yer üzü: dünya), bir də əmanət qalma yeri (nəfsimiz üçün cənnət və cəhənnəmə getmədən əvvəl müvəqqəti gözlənililən yer; boğaz aləmi) dizayn edən Odur. Fiqh edən bir cəmiyyət üçün, ayələri ayrı-ayrı detalları ilə açıqladıq. Nəfsimizin göylər kimi səvva edildiyini bildirən Rəbbimiz bir nəfslə tikildiyimizi söyləyir. Biz insanı bir nəfslə tikdik. Bir bina tikər kimi tikmiş nəfsimizi. Sonra da Səcdə Surəsinin 9-cu ayəti kəriməsində ruhumuzdan bəhs edir;

  32/SƏCDƏ-9: Summə səvvahu və nəfəha fihi min ruhihi və cəalə ləkumus səma vəl əbsarə vəl əf'idəh(əfidətə), kalilən ma təşkurun(təşkurunə).

  Sonra (Allah), onu dizayn etdi və onun içinə (vəchin, fiziki bədənin içinə) ruhundan üfürdü və sizlər üçün səmi (eşitmə həssası), basar (görmə həssası) və fuad (idrak etmə həssası) etdi. Nə qədər az şükr edirsiniz. "Biz" deyir, "insana ruhumuzdan üfürdük". Burada üfürmə hərəkəti var. Üfürülən bir şey, bu da 3 cəsədimiz olur. Allahu Təala üç ayrı cəsədimiz üçün üç ayrı hərəkət istifadə etmiş. Bunların bir-birindən fərqli şeylər olduğunu ifadə etmək üçün ayrı hərəkətlər istifadə edir.