Allah görülə bilməz?

Bismillahi Rəhmani Rəhim

  (TARİXİ: 18.03.2004)

   Allaha sonsuz həmd və şükr edirik ki, bir dəfə daha Allah`ın bir söhbətində bərabərik. Mövzumuz: Xurafatlardan bir dənəsi olan "Allah görülə bilməz." inancıdır.

  Allah`ın qəlb gözüylə görülə biləcəyinə inanmayan bir çox insan vardır. Və bu insanlar təhsil vəzifəliləridir.

  Onların əlindəki kitablar: "Allah görülə bilməz." dediyi üçün, onlar da belə söyləməkdədirlər. Bu Qurani Kərimə heç uyğun gəlməyən bir ifadədir. Bu anda yaşayanlar arasında da Allah`ı görən bir çox insan vardır.

   Nəylə görmüşlər? Başlardakı gözlərləmi görmüşlər? Xeyr. Allah qəlb gözüylə görülər. Allah Özünü göstərmək istəsə görülər. Allah adama o səlahiyyəti versə görülər. "Allah görülə bilməz." ifadəsi, yalnız bir xurafatdır. Bu ifadə Qurani Kərim gerçəklərinə tərs düşməkdədir. Allahu Təala bu mövzuda belə buyurmaqdadır:

  -2/BƏQƏRƏ-140: Əm təkulunə innə ibrahimə və ismailə və ishaka və ya’kubə vəl əsbata kanu hudən əv nasara, kul ə əntum a’ləmu əmillah(əmillahu), və mən azlemu mimmən kətəmə şəhadətən indəhu minallah(minallahi), və mallahu bi gafilin amma ta’məlun(ta’məlunə).

  Yoxsa siz: "Şübhəsiz ki, İbrahim (a.s.), İsmayıl (as.), İshak (as.), Yaqub (as.) və nəvələri yəhudi və ya xristian idilər " mi deyirsiniz. De ki: "Sizlərmi daha yaxşı bilirsiniz, yoxsa Allah`mı?" Allah tərəfindən verilən, onun yanındakı şahidliyi gizləyən kimsədən daha zalım kim vardır? Allah, etdiklərinizdən qafil deyil. Kim daha zalımlıdır? Allahu Təala buyurur ki: "Allah`ın qatındakı Allah`ın Zatınə şahid olmağı, şahidliyi gizləyəndən daha zalım kim vardır?" Allah`ın hüzurundaki şahidlik, Allah`a şahidlikdir. Allah`dan verilən icazədən ibarət olan bir rüyət hadisəsi, bir şahidlik hadisəsi söz mövzusudur. Allah`ın Zatına şahid olma. Allahu Təala buyurur ki:

  -45/CASİYƏ-23: Əfə rəəytə mənittəhazə ilahəhu həvahu və ədalləhullahu ala ilmin və hatəmə ala səm’ihi və kalbihi və cəalə alə basarihi gışavəh(gışavətən), fə mən yəhdihi min ba’dillah(ba’dillahi), ə fə la təzəkkərun(təzeəkkərunə). Həvasını özünə ilah əldə edən adamı gördünmü?

  Və Allah, onu elm (onun faydasız elmi) üzrə dəlalətdə buraxdı. Və onun eşitmə duyğusunu və ürəyini möhürlədi. Və onun basar (görmə) duyğusunu üzərinə gışavet (pərdə) çəkdi. Bu vəziyyətdə Allah`dan sonra onu kim hidayətə çatdırar? Hələ təzəkkür etməzsinizmi? Burada Allahu Təalanın görmə xüsusiyyətlərinin üzərinə qoyduğu gışavətdən bəhs edilməkdədir. Allahu Təala o gışavəti götürər. Əvvəl insanları bu dünyada görməyə çatdırar. Daha üst addımda insanların yerlərin və göylərin mələkutu qəlb gözüylə görmələrini təmin edər. Adam irşada çatdıqdan sonra Allah onu iradəsini də təslimə dəvət edər. Bu reallaşdığında Allah o adamı irşad mövqesinə təyin edər. İrşad mövqesinə təyin edilənlər bihakkın təqvanın sahibləridir və Allah`ı görənlərdir.

   Allah iradənin təslimindən sonra Öz Zatıni göstərər. Ondan əvvəl Allah`ı həqiqətən heç kim görə bilməz. Elə isə Allah`ı görmək mümkün müdür? Bəli. Kim ruhunu, vəchini, nəfsini və iradəsini Allah`a təslim etsə o zaman rüyətullah olar. O adamın Allah`ı görməsi o zaman mümkündür. Allahu Təala buyurur ki:

  -6/ƏN'AM-103: La tudrikuhul əbsaru və huvə yudrikul əbsar(əbsaru) və huvəl latiful habir(habiru).

  Görmə xüsusiyyətləri onu idrak edə bilməz. Və O, görmə xüsusiyyətlərini idrak edər. Və O, lətifdir, hər şeydən xəbərdardır.

  -6/ƏN'AM-104: Kad caəkum basairu min rabbikum fə men əbsara fə li nəfsih(nəfsihi) və men amiyə fə aləyha, və ma ənə aləykum bi hafiz(hafizin).

  Rəbbinizdən sizə bəsirətlər (qəlb gözlərinə görmə qabiliyyəti) gəlmişdir. Artıq kim bu bəsirətlə (qəlb gözüylə) görsə onun lehinədir (öz nəfsi üçündür). Kimin də qəlb gözü kor qalsa, o təqdirdə onun əleyhinədir. Və mən, sizin üzərinizə gözətçi deyiləm.

  -6/ƏN'AM-105: Və kəzalikə nusarriful ayati və li yəkulu dərəstə və li nubəyyinəhu li kavmin ya’ləmun(ya’ləmunə).

  Elə isə belə ayələri ayrı-ayrı açıqlayırıq. Və "Sən dərs (bu elmi) götürmüsən." desinlər deyə və onu, bilən bir qövmə bəyan etməmiz üçün. Allahu Təala buyurur ki: "Kim Allah`ı görsə, bu öz nəfsinə, öz lehinədir. Və kim korsa, görə bilməzsə bu əleyhinədir. Mən sizin üzərinizə gözətçi deyiləm. Onlara afaqda yəni xaricdə və içlərində iç dünyalarında ayələrimizi göstərəcəyik. Onlar üçün aydınlaşdırana qədər, isbat edilənə qədər.

  Şübhəsiz ki O, Haqqdır. Gördükləri şeyin Haqq olduğunu, Allah olduğunu aydınlaşdırana qədər onlara afaqda, ayələrimizi göstərəcəyik." Əvvəl yerlərin mələyi idi, sonra göylərin mələyi idi, 7 dənə qatın sonunda Allah`ın Zatıni görmək söz mövzusudur. Allahu Təala buyurur ki: "Bunun üçün Allah`ın hər şeyə şahid olması çatmazmı? Kafi deyilmi?" Allah, Öz Zatınin görünməsinin də şahidi olaraq dövrəyə girməkdədir.

  -50/KƏF-37: İnnə fi zalikə lə zikra li mən kanə ləhu kalbun əv əlkas səm’a və huvə şəhidun.

  Şübhəsiz ki bunda qəlbləri olan və ilkə edilənləri eşidə bilən və (qəlb gözləri ilə Allah`a) şahid olan kəslər üçün mütləq ibrət vardır. Allahu Təala Öz Zatıni göstərdiyi zaman, bir tərəfdən də danışar. O göstərilənin Öz Zatı olduğunu açıq bir şəkildə ifadə edər. Allahu Təala buyurur ki:

   -10/YUNUS-25: Vallahu yəd'u ila daris səlam(səlami), və yəhdi mən yəşau ila sıratin mustəkim(mustəkimin).

  Və Allah, təslim (salam) yurduna dəvət edər və (təslim yurduna, Zatınə çatdırmağı) dilədiyi kimsəni, Siratı Mustakimə çatdırar. Siratı Mustakim, Allah`ın Zatınə çatdıran yolun adıdır. Belə bir nöqtədə Allahu Təalanın o adamı Siratı Mustakimə çatdırılması, Öz Zatınə çatdırması deməkdir. Burada Allah salam yurduna dəvət edər. Əslində bir təslim yurdu olan Öz Zatınə dəvətini ifadə edər. Necə ki, Zatı üçün söylədikləri də bir sonrakı ayədə verilməkdədir.

  -10/YUNUS-26: Lilləzinə ahsənul husna və ziyadəh(ziyadətun), və la yərhəku vucuhəhum katərun və la zilləh(zillətun), ulaikə ashabul cənnəh(cənnəti), hum fiha halidun(halidunə).

  Onlar üçün Ahsənül hüsna (Allah`ın Zatınə çatmaq) və çoxu (daha çoxu, Allah`ın camalını görmək) vardır. Onların üzlərini bir kədər örtməz və bir zillət (alçaqlıq) yoxdur. İşdə onlar, cənnət xalqıdır. Onlar, orada davamlı qalanlardır. Buradakı ifadə, "Allah`ın Zatınə çatmaq vardır." istiqamətindədir. Allah`ın Zatınə çatmaq başqa şey, Allah`ın Zatıni görmək başqa şeydir. Ahsənül hüsnanın çoxu, gözəllərinin ən gözəlinin kənarını yəni O`na çatmağı deyil, Allah`ı görməyi ifadə edər.

  Burada Allahu Təala 1-ci ayəti kərimənin davamı olaraq: "Allah`ın Zatınə çatmaq vardır." deyir. Allah`ın Zatı təslim yurdudur. Allah`ın Zatınə çatmaq, 22-ci pillədədir. Amma sonra da çoxu vardır. Ahsenül hüsnayla əlaqəli bir çox söz mövzusudur. 28-ci pillənin 4-cü addımında iradəsini də Allah`a təslim edən adam üçün çoxu yəni Allah`ın Zatıni görmək meydana gələr. Allahu Təala deyir ki:

  -13/RA'D-20: Əlləzinə yufunə bi ahdillahi və la yankudunəl misak(misaka).

  Onlar, Allah`ın əhdini ifa edərlər (ruhlarını, vəchlərini, nəfslərini və iradələrini Allah`a təslim edərlər). Və müqavilələrini (digər təslimlərlə birlikdə iradələrini də Allah`a təslim edəcəklərinə dair müqavilələrini) pozmazlar.

  -13/RA'D-21: Vəlləzinə yasılunə ma əmərallahu bihi ən yusalə və yahşəvnə rabbəhum ve yəhafunə suəl hisab(hisabi).

  Və onlar Allah`ın (ölümdən əvvəl), Allah`a çatdırılmasını əmr etdiyi şeyi (ruhlarını), O`na (Allah`a) çatdırarlar. Və Rəblərinə qarşı huşu duyarlar və pis hesabdan (cəhənnəmə girməkdən) qorxarlar. 20-ci ayəti kərimədə müqavilə sözü, Allah`ın Zatıni görməyi ifadə etməkdədir. İradənin təslimini ifadə etməkdədir. 21-ci ayəti kərimədəki: "Onlar Allah`ın Allah`a çatdırmasını əmr etdiyi şeyi Allah`a çatdırarlar." ifadəsində, ruhun müqaviləsi verilməkdədir. Allah`ın Zatınə çatmaq. Rə'd Surəsinin 20. ayəti kəriməsində Allah`ın görülməsi, 21-ci ayəti kəriməsində ruhun Allah`ın Zatınə çatması olaraq dövrəyə girməkdədir.

  -13/RA'D-22: Vəlləzinə sabərubtigaə vəchi rabbihim və əkamus salatə və ənfəku mimma rəzaknahum sirren və alaniyətən və yədrəunə bil hasənətis səyyiətə ulaikə ləhum ukbəd dar(dari).

  Onlar, səbirlə Rəblərinin vəchini (Zatıni, Şəxsə çatmağı və Allah`ın Zatıni görməyi) diləyənlər və namazı qılanlar, onları ruzi verdiyimiz şeylərdən gizli və açıqca infak edənlərdir. Və səyyiati, hasənat ilə (yaxşılıqla) sovan kəslərdir. Elə isə onlar üçün, bu dünyanın (gözəl bir) aqibəti (nəticəsi) vardır. Eynilə Yunus Surəsinin 25-ci və 26-cı ayələri kimi, Rə'd Surəsinin 20-ci, 21-ci və 22-ci ayələrində də eyni hadisə ilə qarşı-qarşıyayıq.

  Rə'd Surəsinin 20-ci ayəti kəriməsini tək başına ələ alsaq, "Onlar Allah`ın əhdini yerinə yetirərlər. Yəni ruhlarını, veclerini, nəfslərini və iradələrini Allah`a təslim edərlər. Əhdlərini pozmazlar. Onlar səbirlə Allah`ın Zatıni diləyənlərdir.

  " Amma bunlar Allah`ın Zatınə çatmanın kənarında Allah`ın Zatıni görməyi diləyənlərdir. Rə'd Surəsinin 20-ci ayəti "Onlar sözlərini pozmazlar." ifadəsindən başlayaq. Nə edərlər? "Onlar Allah`ın Allah`a çatdırmasını əmr etdiyi şeyi Allah`a çatdırarlar." Ruhlarını Allah`a çatdırarlar. Elə isə bunlar nə diləyirlər? Ruhlarının verdiyi sözü yerinə yetirənlər, ruhlarını Allah`a çatdırmağı diləyənlərdir. Amma Allah`ın əhdini yerinə yetirənlər, Allah`ın Zatıni görməyi diləyənlərdir. Allah`ın əhdi, iradənin təslimini də əhatə edər.

  Burada Allah`ın Zatınin görünməsi bir məzmun olaraq qarşımıza çıxmaqdadır. Bütün insanlar, dünya həyatına kor, kar və dilsiz olaraq göndərilərlər. O insanlar, bu dünyaya aid olan xüsusları görürlər, eşidirlər, idrak edirlər. Amma adamda bir görmə, bir idrak söz mövzusu deyil, bir. İkincisi bu dünya həyatını yaşayarkən də mənəvi həyatı qəbul etmək mövzusunda heç bir təşkilatın sahibi deyil. İrşad mövqesinə baxdığı zaman onu fövqəladə bir adam olaraq görər. Onun üçün irşad mövqesinin başqa insanlardan heç bir fərqi yoxdur. İrşad mövqesi onun üçün hər hansı bir adamdır. Ona baxar. Amma onu irşad mövqesi olaraq görməz. Onun söylədiklərini dinlər amma sözlərinin arxasındakı mənanı anlamaz.

  Eynilə məzardakı ölülər kimi eşitməz. Mənaya çata bilməz. Mənaya çata bilmədiyi üçün ürəyinə endirdiyi zaman da idrak edə bilməz. Bu adamın ürəyiylə idrak etməsi mümkün deyil. Bu dünya həyatını yaşayarkən Allah`a çatmağı diləyən adam, ruhu Allah`a çatdırana qədər keçəcək mərhələlər içində eşidən, görən və idrak edən bir insan şəklinə gətirilər. Əgər Allahu Təalaya çatmağı diləmişsə, o adamda Allahu Təala 7 furqan meydana gətirər. O adam Allah`ın Qurani Kərimdə söylədiklərinin, Qurani Kərimi araşdıraraq öyrənən, irşad mövqesinə irşad mövqesi olaraq baxan, O`nun sözlərinin mənasını anlaya bilən və idrak edə bilən biri olar. Amma bu ona qeyb aləminin qapılarını açmaz. Bu 5-ci, 6-cı və 7-ci pillədəki bir faktdır. Adamın gözünün açılması, qulağının açılması, bədənindəki ürəyin açılması bu dünyaya pəncərələri açar. Görmə, eşitmə istiqamətində bu adam Allah`ı əlbəttə görə bilməz.

  Gözləri açılmışdır. Amma bu dünya üçün açılmışdır. Yəni bu, Allah`a çatmağı diləyən bir adamdır. Ruhu Allah`a çatacaq. Ondan sonra daimi zikrə çatacaq. Daimi zikrə çatdığı zaman ikinci dəfə bir fakt vardır. O zaman adamın qəlb gözü və qəlb qulağı açılacaq. Ürəyindəki idrak, qeybə aid olan bir idrak olacaq.. Bu insanlar daimi zikrə çatdıqdan sonra nəyi görərlər? 26-cı pillədə yerlərin mələyini görərlər. 27-ci pillədə göylərin mələyini görərlər. Burada qəlb gözünün açılması da onları bura qədər apara bilər. Sonra bu insanlar irşada çatacaqlar. İrşada çatan adam iradəsini də Allah`a təslim etdiyi zaman, Allah`ın Zatıni də görəcək. Nə vaxt görəcək? Nəfsinin ürəyi 19 mərtəbə müzəyyən olduğu zaman.

  Bu məzmuna diqqətlə baxın. Daimi zikrə çatdınız Allah`ı görə bilərsinizmi? Xeyr, görə bilməzsiniz. Allaha çatmağı dilədikdən sonra irşad mövqesini irşad mövqesi olaraq görməyə başladınız. Onun söylədiklərini eşitməyə, mənasına çatmağa başladınız. Mənasına çatdığınız şeyləri ürəyinizə endirdiniz, idrak etdiniz. Amma bu, adamın bu dünya üzərində ruhunu Allah`a çatdırana qədər olan dövr üçün etibarlı olan bir başlanğıc addımıdır. Açılan qəlb gözü, qəlb qulağı deyil. Bu aləmə aid gözü, qulağı açılmışdır. İrşad mövqesini tanımışdır. İrşad mövqesini irşad mövqesi olaraq görməyə başlamışdır. Onun irşada mütəallik sözlərini anlamağa, idrak etməyə başlamışdır. Bu, ona heç bir zaman Allah`ın Zatıni görmək səlahiyyəti verməz.

   Bu qeybə açılan bir pəncərədə deyil. Zahiri aləmdəki hadisələri görmək mənasına çatmaq üçün Allahu Təala tərəfindən kor, kar və dilsiz olan bu adamın gözləri, qulaqları və ürəyi və buna aid olan xüsusiyyətləri açılmışdır. Adam dünya üçün ruhu Allah`a çatdırmağa yarayan, dünya mövzusundakı görmə, eşitmə və idrak etmə standartlarına malikdir.

  Sonra nə olacaq? Bu adam əvvəl ruhunu Allahu Təala 'ya təslim edəcək. Bura 22-ci pillədir. Sonra adam zikrini artıracaq. Zikri günün yarısını aşacaq. Nəfsinin ürəyindəki 81% nur təcrübəsi ilə fizik bədənini də Allaha təslim edəcək. Allah`ı görə bilərmi? Xeyr, görə bilməz. Adam fizik bədənini təslim etdikdən sonra daimi zikrə çatacaq. Yəni İlm'el yəqindən sonra Ayn'əl yəqinə çatacaq. Və 7 faktorun sahibi olacaq. Bu adam daimi zikrin sahibidir. Bu səbəblə nəfsinin ürəyində heç fəlakət qalmamışdır. Nəfsinin ürəyi 2% rəhmət, 98% fəzl olmaq üzrə tamamilə nurlarla dolmuşdur. Allahu Təala bu adamın qəlb qulağını da, fizikanın kənarından özünə səslənən Allah`ın səsini eşidə bilsin deyə açmışdır. Allah`ın səsi qəlb qulağıyla eşidilər.

  Allah`ın qəlb qulağını açmadığı heç kim Allah`ın eşidə bilməz. Amma bu qəlb qulağınızın açıldığı nöqtə, qəlb gözünüzün açıldığı nöqtə, Allah`ı görə bildiyiniz nöqtə deyil. Ulul'əlbab mövqesində (26. pillə) sizə 7 dənə yer qatı göstərilər. Cəhənnəm də 7 yer qatı da göstərilər. 7 qat cəhənnəm, 7 qat yer qatı. Allah`ı görə bilərsinizmi? Xeyr, görə bilməzsiniz. Amma üç xüsusiyyətin də sahibisiniz. Siz əhli təzekkür oldunuz Allah ilə hər vaxt danışmaq imkanının sahibisiniz. Əhli xeyr oldunuz. Daimi zikrdə olduğunuz üçün davamlı dərəcat qazanarsınız. Yəni xeyr qazanarsınız. Bu səbəblə əhli xeyr oldunuz. Əhli hökm oldunuz, hikmət sahibi oldunuz. Yəni, siz şahidlik etdiyiniz zaman mütləq olaraq doğrunu ifadə edərsiniz. Hakimlik etdiyiniz zaman Allah`dan cavabı istəyərsiniz. Allah`ın verdiyi cavabı nəql edərsiniz. Və heç bir zaman səhv etməniz söz mövzusu olmaz. Çünki siz yalnız bir vasitəsiniz. Qərarı verən, ədalətin gerçək nümayəndəsi olan Allah`dır. O zaman hakimliyiniz də, mütləq ədaləti təmsil edər.

  Allah`ı görə bilərsinizmi? Xeyr, görə bilməzsiniz. Yaxşı bundan sonra nə göstəriləcək? Yerlərin mələkutu tamamlandıqdan sonra, dövrün imamının dərgahı göstərilər. Bu bir keçiddir. Nə vaxt sizə 1. göy qatı göstərilsə, o zaman ixlas mövqesinə, 27-ci pilləyə keçdiniz. Göylərin, 1-ci, 2-ci, 3-cü, 4-cü, 5-ci, 6-cı, 7-ci, qatlarını görərsiniz. Hər bir qatda başqa bir faktla qarşılaşarsınız. 7, qatda bir-bir 7 aləmi görərsiniz.

  Əvvəla altıbucaqlı qədər hüceyrələrini görərsiniz. Sizin qədər hüceyrələrinizdə önünüzdə gələcəyiniz açıqdır. Keçmişiniz, sol tərəfdə qalmışdır. Bir daş divarla bağlıdır. Bu divarın üzərində suvaq filan yoxdur. Amma sağa döndüyünüz zaman sizə aid sabahınızı, o biri gününüzü, daha sonrakı gününüzü bütün günlərinizi göstərən altıbucaqlı qədər hüceyrələri vardır.

  Allahu Təala onların içinə girmənizə icazə versə, gələcəkdə hansı günə girsəniz o günlərdə nə olacağını Allahu Təala sizə göstərər. Onlar orada hər kəsin qədər hüceyrələri olaraq o adamın oraya çatmasını gözləyər.

  Allahu Təala sizə bunları ixlas mövqesinin 1, addımında göstərər. İxlas mövqesinin sizə göstərdiyi şey 1. göy qatından 7-ci göy qatına qədər bütün göy qatlarıdır. Elə isə bu 7-ci qatın 2-ci aləmi ümmülkitabtır. 10 qatlı bir mənzil böyüklüyündə, boşluqda dayanan bir kitab. Onun altındakı böyük bir kürsüdə dövrün imamı vardır. Kürsünün ətrafındakı 60 adama dərs verər. Onların hamısına ümmülkitabın sirlərini izah edər.

  Daha sonra Qüdrət dənizinə çatarsınız. Daha sonra Məqamı Mahmuda çatarsınız. Orada Peyğəmbər Əfəndimiz (s.ə.v)i görərsiniz.

  Daha sonra Divanı Salehin və ardından zikr hüceyrələrini görərsiniz. Zikr hüceyrələrindəki təcrübədə tamamlandıqdan sonra, ruhunuz Endi İlahidəki Sidret-ül Müntəhaya çatar. Oradan da Allah`ın Zatınə çatar. Allahu Təala bütün bu mərhələləri sizə göstərər.

  Bu adam Allah`ı görə bilərmi? Xeyr, görə bilməz. İxlas mövqesində də Allah görülməz. Nəfsinin ürəyində 14 mərtəbə müzəyyən olma reallaşmışdır. Adam Sidret-ül Müntəhanı gördüyü anda, Tövbəyi Nasuha dəvət edilər. Tövbəyi Nasuh müəssisəsi, o adamın ixlas mövqesini bitirib salah mövqesinə keçdiyini göstərər. Adam daimi zikrə çatdı. Yerlərin və göylərin mələkutu, 7 dənə göy qatını da gördü. Amma nəfsinin ürəyi 14 mərtəbə müzəyyən olmasına baxmayaraq, Allah`ın Zatıni görə bilməz.

  Allah ona yeni bir manevrlə çatacaq. O adamın mürşidinə tabe olduqdan sonra günahlarını örtəcək. (1. addım) Sonra ona salah nuru verəcək. (2-ci addım) O örtdüyü günahlarını savaba çevirəcək. Adamın günahları savaba çevrildiyi zaman bu adam salah mövqesinin 3. addımında olacaq. 1-ci addımda o adamın günahları örtüldü. 2-ci addımda o adama salah nuru verildi. O adam Allah`ı görə bilərmi? Xeyr, görə bilməz. O adamın günahları savaba çevrildi. Bu nöqtədə Allah`ı görə bilərmi? Xeyr, görə bilməz. Amma bu nöqtədə adam Allah`ı görmənin bir əvvəlki addımına gəlmişdir. Allah o zaman hansı təqdirdə görüləcək? Salah mövqesi, 28 pillənin son pilləsidir. Bu mövqenin də 7 dənə addımı vardır. Adam salahın 3-cü addımına gəlmişdir amma hələ Allah`ı görə bilməz.

  Nə vaxt ki o adamın iradəsi Allahu Təalanın iradəsinə bağlanar, adam o zaman Allah`ın Zatıni görə bilər. Yəni o adamın iradəsi də Allah`a təslim olar, Allah`ın iradəsinə bağlanar. İlahi iradə, cüzi iradəni özünə bağlamışdır. İradələr birliyi meydana gəlmişdir. İlahi iradə, cüzi iradəni tam bir idarənin altında tutmaqdadır. Cüzi iradə, İlahi iradəyə təslim olmuşdur. Bura yolun sonudur. Allahu Təala buyurur ki:

  -3/ALİ İMRAN-102: Ya əyyuhalləzinə amənuttəkullahə hakka tukatihi və la təmutunnə illa və əntum muslimun(muslimunə).

  Ey amənu olanlar, Allah`a qarşı "Onun haqq təqvası" ilə (bi haqqın təqva, ən üst dərəcə təqva ilə) təqva sahibi olun! Və əsla (Allah`a) təslim olmadan ölməyin! "Ey amenu olanlar! Elə bir təqvayla təqva sahibi olun ki, bu bihaqqın təqva olsun. Haqqa ən üst dərəcə təqva olsun.

  " Elə isə kim iradəsini Allah`a təslim etsə, Allah onun iradəsinin Öz iradəsinə bağlar. O zaman bu adam Allah`ın Zatıni görmək şərəfinin sahibi olar. Nə olmuşdur? Nəfsinin ürəyindəki fəlakətlərin hamısı ulul'əlbab mövqesində yox olmuşdur. Bu nöqtədən etibarən o adamın nəfsinin ürəyi, 19 mərtəbə müzəyyən olmuşdur. Tam 19 mərtəbə müzəyyən olma əməliyyatı.

   Bu adamı hara çatdırmışdır? O adam Allah`ı görmək şərəfinə çatar. Kim haqqa ən üst dərəcə təqvanın sahibidirsə orada Allah görünər. Nəfs tamamilə təhvil verilər. Nəfs təhvil verilib, nəfsin ürəyindəki fəlakətlər daimi zikrlə yox olduqdan sonra da Allah`ın o adam üzərindəki sistemi davam etmişdir. Və Allahu Təala o adamı Allah`ı görə biləcək olan bir məqama çatdırmışdır. Bu adam Allah`ın qatındakı şahidliyin sahibi olmuşdur. Ruhu Allah`ın qatında bir qızıl taxtın sahibidir. Allah`ın qatında Allah`ı görmək şərəfinin də sahibi olar.

  Görürsünüz ki, hər kəs Allah`ı görə bilməz. Əvvəla bunu əsla unutmayın! Allah insan deyil. Tam bir insan görünüşündə də deyil. O hər zərrəsiylə eşidər, bilər və görər. Biz insanlarsa görmək üçün gözlərə, eşitmək üçün qulaqlara, idrak etmək üçün ürəyə, bilmək üçün ağla sahib qılınmışıq. Kim tərəfindən? Sahibimiz olan Allah tərəfindən.

  Bu addımları hər kəs keçə bilərmi? Hər kəs keçə bilər. Bütün insanlıq üçün açıqdır. İradənin təslimi adamı nə edər? "İrşada məmur və məzun qılındın." cümləsiylə irşad mövqesinin sahibi edər.

  Artıq o adamın iradəsi Allah`a bağlanmışdır. Allah`a bağlandığı üçün adam öz iradəsiylə bir şey etmək imkanının xaricinə çıxmışdır. Elə olunca Allahu Təala onu dilədiyi kimi istiqamətləndirəcək, şəkilləndirəcək. Bu mövzuda Allah ona yeni bir səlahiyyət verəcək. 19 mərtəbə müzəyyən olan bu adam, artıq öz iradəsiylə bir şey etmək imkanının sahibi deyil. Allah`ın iradəsi ona nə əmr etsə o, onu mütləq reallaşdıracaq. Amma adam Allah`ı burada görəcək.

  Bir çox vəli: "Allahu Təala görülərmi görülməzmi?" sualının cavabını verməkdədir. Yunus belə buyurmaqdadır: "Can gözü O`nu gördü." Can gözüylə yəni nəfsinin qəlbindəki gözlə Allah`ı gördüyünü ifadə etməkdədir. Bir başqa şerində isə belə deməkdədir: "Yunus dostu gördü, sevinər." Dost Yunusda Allahu Təalanı ifadə edir. Dostu görən hər kəs, Allah`ı görən hər kəs, Allahu Təala özünü bu lütfə nail etdiyi üçün böyük bir sevincə düşər. Yunus deyir ki: "Dostu ayan gördün isə." Burada başqalarının da Allah`ı görə biləcəyini ifadə edir və: "Biz dostu ayan görərik." deyir. Yunusun bir başqa ifadəsi də belədir: "Hər vaxt baxarıq ol üzə. Allah`ın üzünə, Allah`ın Zatınə hər vaxt baxarıq.

  " Əhməd Yəsəvi Hz. isə belə buyurmaqdadır: "Haqq didarın görmüşlər." Və yenə Əhməd Yəsəvi: " Gözüm açdım Səni gördüm." deyir. Allahu Təala dilədiyinə Özünü göstərər. Amma şərtli göstərər. Mütləq bu adamın bu addımların hamısını aşması lazımdır. Bu fakt, yalnız iradəsini də Allah`a təslim edən, Allah`ın irşad mövqesinə təyin etdiyi kəslər üçün mütləq olaraq reallaşdırma edər. Yəni o adam mütləq Allah`ın Zatıni görər. Allahu Təala hüzur namazının imamlarının Allah`ın Zatıni görəcəklərini qəti bir təminata bağlamışdır. Deyir ki:

  -43/ZUHRUF-86: Və la yəmlikulləzinə yed’unə min dunihiş şəfaatə illa mən şəhidə bil hakkı və hum ya’ləmun(ya’ləmunə).

  Və onların, O`ndan (Allah`dan) başqa tapındıqları şeylər şəfaətə malik deyil. Haqqa şahid olanlar xaric və onlar (Haqqı) bilərlər. Şəfaət etmə səlahiyyətinin sahibi, dövrün imamıdır. Allahu Təala şəfaətin necə cərəyan edəcəyini bu şəkildə ifadə etməkdədir:

  -4/NİSA-64: Və ma ərsəlna min rəsulin illa li yutaa bi iznillah(iznillahi), və ləv ənnəhum iz zaləmu ənfusəhum caukə fəstagfərullahə vəstagfərə ləhumur rəsulu lə vəcədullahə təvvabən rahima(rahimən).

  Və Biz, (heç) bir elçisi, Allah`ın icazəsiylə özlərinə itaət edilməsindən başqa bir şey üçün göndərmədik. Və onlar nəfslərinə zülm etdikləri zaman, əgər sənə gəlsələr, beləcə Allah`dan bağışlama diləsələr və Rəsul da onlar üçün bağışlama diləsəydi, mütləq Allah`ı, (iki tərəfin də) tövbələrini (onların tövbəsini və Rəsulun bağışlama tələbini) qəbul edən və rəhmət edici olaraq tapardılar. Yəni səhabənin tövbəsi üzərinə Allah, səhabənin günahlarını bağışlayacaqdı. Peyğəmbər Əfəndimizin (s.ə.v) tələbi üzərinə onların günahlarını bir dəfə daha bağışlayacaqdı. Beləcə günahlar Allahu Təala tərəfindən bağışlanılmış, savaba çevrilmiş olacaqdı.

  Elə isə bu hadisə Allah`la səhabə arasında bağışlamadır. Günahların iki dəfə bağışlanılmasıdır və ya günahların savaba çevrilməsidir. Amma səhabəylə Peyğəmbər Əfəndimiz (s.ə.v) arasındakı, şəfaət hadisəsidir. Beləcə bunu görürük ki, günahların savaba çevrilməsində yalnız dövrün imamı səlahiyyətli qılınmışdır. O Allahu Təaladan şəfaət istəyər. Allahu Təala buyurur ki:

  -40/MU'MİN-7: Əllezinə yahmilunəl arşa və mən havləhu yuseəbbihunə bi hamdi rabbihim və yu’minunə bihi və yəstagfirunə lilləzinə amənu, rabbəna vəsi’tə kullə şəy’in rahmətən və ilmən fagfir lilləzinə tabu vəttəbəu səbiləkə vəkıhim azabəl cahim(cahimi).

  Ərşi tutan mələklər və onun ətrafındakı adam (dövrün imamı), Rəblərini həmd ilə təsbeh edərlər və O`na iman edərlər. Və amənu olanlar üçün (Allah`dan) bağışlama diləyərlər: "Rəbbimiz, Sən hər şeyi rəhmətlə (rəhmətinlə) və elmlə (elminlə) əhatə etdin. Beləcə (mürşidin qarşısında) tövbə edənləri və sənin yoluna (Siratı Mustakimə) tabe olanları bağışla (günahlarını savaba çevir). Onları cəhənnəm əzabından qoru!" Ərşi tutan mələklər və onların ətrafındakı adam yəni dövrün imamı Allah`dan bəzi insanlar üçün bağışlamna istəyərlər.

   Dövrün imamı Allah`ın Zatıni görməyə səlahiyyətli olan adamdır. Şəfaətin reallaşacağı qəti bir hökm olaraq ortaya çıxmaqdadır. Allahu Təala buyurur ki:

  -25/FURKAN-70: İlla mən tabə və amənə və amilə amələn salihan fə ulaikə yubəddilullahu səyyiatihim hasənat(hasənatin), və kanallahu gafurən rahima(rahimən).

   Ancaq kim (mürşidi qarşısında) tövbə edər (beləcə ürəyinə iman yazılıb, imanı artan) mömin olar və saleh əməl (nəfs təzkiyəsi) etsə, o təqdirdə onların, Allah səyyiatlərini (günahlarını) hasənata (savaba) çevirər. Və Allah, Gafurdur (günahları savaba çevirəndir), Rəhmdir (rəhmət nuru göndərəndir). Şəfaət müəssisəsinin varlığının, ərşi tutan mələklər və onun ətrafındakı adama xas olduğu və onun da Haqqı gördüyü qətilik qazanmaqdadır. Bütün hüzur namazının imamları, Haqqı görmüşlər və Haqqa şahidlik etmişlər.

  -43/ZUHRUF-86:font> Və laâ yəmlikulləzinə yəd’unə min dunihiş şəfaatə illa mən şəhidə bil hakkı və hum ya’lemun(ya’ləmunə).